Câu chuyện nghề phiên dịch

Với câu chuyện truyền thuyết từ ngàn xưa để lại, chúng ta có thể hiểu vai trò quan trọng của ngành phiên dịch là như thế nào? Người phiên dịch chính là cầu nối để giúp chúng ta hiểu nhau hơn về tình hình chính trị, xã hội, văn hóa giữa các quốc gia. Đồng thời góp phần tạo nên hòa bình và giá trị giữa các quốc gia với nhau.

Truyền thuyết về sự xuất hiện của nghề phiên dịch

Truyền thuyết xưa kể lại một câu chuyện rằng: thuở xa xưa, cả nhân loại chỉ nói chung một thứ tiếng duy nhất. Và rồi một ngày, còn người bàn với nhau xây một cái tháp cao tận trơi được gọi là tháp Babel. Cái tháp cứ cao, cao mãi gần chạm tới mây xanh, thấy như vậy nên thượng đế lo ngại vô cùng.

Ngài nghĩ mãi, nghĩ mãi, cuối cùng đã tìm ra được một cách. Ngài đã hóa phép khiến cho con người nói những thứ tiếng khác nhau. Vậy là họ sẽ không hiểu được nhau khi họ đang nói gì nữa, tháp Babel vì vậy mà mãi còn dang dở.

Câu chuyện thần thoại này đã cho chúng ta thấy rằng, sức cản trở to lớn của việc bất đồng ngôn ngữ. Nhưng con người đã không chịu bó tay trước sự chia rẽ bằng ngôn ngữ của thượng đế. Một lớp người đã sinh ra, đóng vai trò là cầu nối ngôn ngữ giữa các quốc gia, các dân tộc trên thế giới, và đó chính là phiên dịch viên. Theo đó, một nghề nghiệp cũng đã được hình thành để đáp ứng nhu cầu của con người trong việc giúp họ hiểu nhau hơn: nghề phiên dịch.

Người phiên dịch là những người không thường xuyên xuất hiện, họ đứng lặng lẽ phía sau và làm nhiệm vụ phiên dịch. Chính họ đã là những người mang lại cho con người từ các vùng ngôn ngữ khác biệt sự thấu hiểu và chia sẻ, nối lại nguồn sức mạnh to lớn mà thượng đế đã chia rẽ từ thuở hồng khoang.

Không chỉ thông thạo ngôn ngữ, người phiên dịch còn phải am hiểu về văn hóa và có khả năng ứng biến linh hoạt trong nhiều tình huống bất ngờ. Chúng ta sẽ bắt đầu hành trình qua thế giới của nghề phiên dịch với những câu chuyện hài hước và cũng đầy ý nghĩa về những “cái bẫy” thú vị giữa các ngôn ngữ. Người phiên dịch giỏi phải biết vượt qua những “cái bẫy” đầy hiểm hóc ấy.

 Người phiên dịch cũng phải là nhà văn hóa

Khi thực hiện công việc phiên dịch tại các hội nghị, hội thảo quốc tế, phiên dịch viên không chỉ phải thông thạo về ngoại ngữ, am hiểu những vấn đề được đề cập đến tới, mà chính họ phải có khả năng ứng biến, xử lý rất nhanh trong các tình huống bất ngờ. Đặc biệt, trong các hội nghị về văn hóa nghệ thuật, các diễn giả có cách nói văn hoa, bóng bẩy khiến người phiên dịch không ít lần phải khốn đốn vì việc này.

Ví dụ, có người trích phương ngôn Anh nói rằng: “Một con chim trong tay tôi còn hơn hai con chim ở trong bụi cây”.

Nếu phiên dịch viên là một người am hiểu về nền văn hóa của Pháp sẽ có xu hướng chuyển sang thành câu:

“Một cái ở trong tay ta còn hơn hái cái mà ta sẽ có”.

(Un tiens vaux mieux que deux tu l’auras).

Nhưng sau đó, diễn giả lại nói tiếp:

“Nhưng những con chim trong bụi cây hát hay hơn con chim trong tay tôi”.

Đến lúc này, nếu người phiên dịch không nhanh trí và không thực sự am hiểu ngôn ngữ sẽ vô cùng lúng túng. Nếu dịch sát với nghĩa đen thì sẽ dẫn đến gây khó hiểu, làm hỏng mất ý nghĩa mà người nói muốn diễn đạt. Đây cũng chính là một thử thách để kiểm tra trình độ và độ nhạy bén của phiên dịch viên. Tuy nhiên, trong trường hợp người dịch có kinh nghiệm và nhanh nhạy sẽ ngay lập tức hiểu đúng ý của người nói và sẽ dịch tiếp rằng:“Nhưng những cái mà ta chưa đạt tới bao giờ cũng hấp dẫn hơn những thứ ta đã có trong tay”.

Bài học rút ra

 

Vậy mới thấy am hiểu ngôn ngữ nước ngoài nghĩa là am hiểu cả một nền văn hóa thứ hai. Trong câu chuyện trên, nếu dịch sát nghĩa ngay từ đầu thì người phiên dịch không phải bị động ứng phó ở những câu sau. Mặt khác, nếu bị rơi vào thế bị động phải biết thoát ra một cách khôn khéo. Việc dịch sát từng câu từng chữ không phải bao giờ cũng thực hiện được nên người phiên dịch cần ứng xử linh hoạt. Đây chính là điểm khó của nghề nghiệp này.

Sự chuẩn xác của ngôn ngữ làm sắc bén thêm ý nghĩa của sự kiện. Vì thế sự kiện và sự chuẩn xác phải luôn luôn đi đôi với nhau.